معیار یک داستان خوب انگیزه برای دوباره خوانی آن است

به گزارش خبرنگار مهر، جلسه نقد و بررسی کتاب "باغ اناری" نوشته محمد شریفی، دیروز دوشنبه 16 مهر با حضور علی‌اصغر شیرزادی، منیرالسادات موسوی و احسان عباسلو در سرای اهل قلم برگزار شد.

شیرزادی  نقد وبررسی مجموعه‌داستان "باغ اناری" را حرکتی به جا و مناسب دانست و گفت: چون در زمینه داستان و نقد آن اهل هیچ گونه مماشات و تعارفی نیستم می گویم که به نظرم شریفی اگر صد سال اخیر را در نظر نگیریم، در سی سال پس از انقلاب از نویسندگان یگانه کشور است. به نظرم این موضوع به قریحه نیرومند و موضوعات تربیتی وی یا سجیه های خداوندی، باز می‌گردد.

وی گفت: استفاده مناسب از عناصر و مهارت های داستان نویسی در کارهای شریفی مشهود است. با این حال نه دیده و نه شنیده‌ام که این نویسنده ادعایی داشته باشد و همیشه فارغ از باندگرایی ها در گوشه ای کار خود را می کند.

نویسنده سعی نکرده است  پست مدرن بنویسد

شیرزادی گفت: فکر می کنم شریفی هیچ چشمداشتی به نظریه پردازی های ترجمه شده ندارد. یعنی هیچ وقت سعی نکرده داستان پست مدرن بنویسد. به نظرم داستان های این مجموعه بدون تصمیم آگاهانه نویسنده در سبک به خصوصی جا می گیرند و شریفی نیت نکرده که پست مدرن بنویسد و نوشته باشد.

نویسنده کتاب " یک سکه در دو جیب"  با اشاره به موضوع اندوه در داستان های کتاب "باغ اناری" گفت: اندوه در این داستان‌ها به خاطر خود اندوه نیست. یعنی نویسنده قصد نداشته برای تاثیرگذاری از اندوه استفاده کند. اندوه موجود در کتاب دید و منظر والایی دارد و ذهن را به تفکر وا می دارد. این خصیصه هم به هستی شناسی خاص نویسنده بازمی گردد که از یک نویسنده یگانه بر می آید.

وی با بیان مسائل ساختاری و فرم کلی کتاب، گفت: یک معیار برای سنجش داستان خوب این است که آیا خواننده بار دیگر و بار دیگر برای خواندن کتاب برانگیخته می شود یا خیر، هر بار مطالعه داستان لذت و نتیجه تازه دارد یا خیر. وقتی داستانی با انگیزه روایت و نظرگاه درست و سنجیده نوشته شود، اثر متوسط رو به بالایی خواهد بود.

داستان های کتاب دارای پرسپکتیو هستند

شیرزادی گفت: داستان های این کتاب به طور کلی دارای پرسپکتیو هستند و در ذهن مخاطب جغرافیا می سازند. نویسنده در این کار زبان را بسیار صریح و ساده به کار برده، از مترادف و صفت استفاده نکرده است و از ایجاز تا حدی که مخل در متن نباشد بهره گرفته است. نکته دیگر این که شریفی نخواسته با این کتاب قدرت‌نمایی بکند و خودشیفته نشده است. به طور خلاصه باید گفت او این کتاب را برای نمره بیست ننوشته است.

احسان عباسلو نویسنده و منتقد نیز در این جلسه گفت: وقتی بزرگان ادب معاصر از این کتاب تعریف و تمجید می کنند انسان مجاب می شود که چاپ دوم آن باید پس از سال ها منتشر شود. "باغ اناری" شامل 11 داستان کوتاه است که اولین داستان مجموعه با نام "وضعیت" بسیار مورد توجه قرار گرفت و پایه نقد و بررسی‌ها واقع شد.

وی با اشاره به سخنانی که درباره گوتیک بودن داستان های کتاب گفته شد، ادامه داد: ژانر گوتیک در قرن 18 وارد ادبیات شد و در قرن 19 میلادی نیز آثاری چون دراکولا و فرانکشتاین را داشتیم که البته باید توجه داشت میان گوتیک و ژانر دلهره تفاوت وجود دارد. معمولا ژانر گوتیک لطیف تر و ملایم تر است و بعضاً مسائل عشقی نیز در آن گنجانده می شود. داستان های این کتاب بیشتر به سمت گوتیک تمایل دارند و گاهی عناصر داستان گوتیک با مشخصه های رمانتیک آمیخته می شود.

تضادهای دوگانه در کتاب کاملا مشهود است

عباسلو گفت: مثلا عشق و مرگ در این اثر در هم آمیخته اند و چنین تضادهای دوتایی در داستان های شریفی به خوبی نمایان است. از این جهت می توان داستان های این کتاب را در ژانرهای مختلفی بررسی کرد. بعضی اوقات داستان مشخصه رئالیسم جادویی دارد و گاهی مواقع گوتیک یا رمانتیسم. "باغ اناری" اولین مجموعه داستان محمد شریفی است و از او دو مجموعه شعر منتشر شده است. این کتاب برای اولین بار در سال 1370 منتشر شد و این موضوع نشان دهنده آشنایی زیاد شریفی با مهارت‌های داستان نویسی است که در آن سال ها چنین اثری را پدید آورده است.

در ادامه منیرالسادات موسوی نویسنده و منتقد ادبی گفت: "باغ اناری" اثر بسیار قدرتمندی است. به نظرم این کتاب شامل 10 داستان بوده و آخرین قسمت کتاب قطعه ادبی است ونمی توان آن را داستان دانست. از نظر بوم شناسی و اقلیم شناسی با توجه به این که نویسنده متعلق به منطقه کویری است، باران تاثیر زیادی در کار او داشته است.

وی گفت: نویسنده روح بسیارلطیفی دارد و برخلاف هوای خشک کویراز روحیات نمناک و مرطوبی برخوردار است. او همه چیز را بارانی می بیند. در اقلیم کویری دو نویسنده مطرح دیگر چون هوشنگ مرادی کرمانی و بلقیس سلیمانی را داریم اما کار جالبی که شریفی انجام داده است این است که منطقه کویر را در داستان هایش بارانی دیده است. موضوع دیگر این که هیچ داستانی را در این کتاب نمی بینیم که از مرگ و پایان انسان سخن نگفته باشد.

موسوی گفت: در کار سعی شده است از لهجه محلی به طوری که همه فهم باشد، استفاده شود. در اکثر داستان ها راوی دانای کل است و در چند داستان هم روایت توسط اول شخص صورت می گیرد. فضای داستان ها وهم آلود و گوتیک هستند. داستان آغازین زیبا و آرام شروع می شود ولی در پایان توهم و یخ زدگی در مخاطب ایجاد می شود و متوجه می شود که پسرک پیش از این مرده است یا فلان شخصیت سال هاست بدرود حیات گفته است.

داستان های کتاب مانند  خواب می مانند

نویسنده کتاب "نیلوفر و ماه" گفت: انسان ها و اتفاق ها بسیار ساده روایت می شوند و گاهی مانند داستان های جدید تلفیقی میان پست مدرن و اسطوره سازی را شاهد هستیم. داستان ها گاهی مانند خواب هستند و خواننده در پایان قصه، گویی از خواب بیدار می شود. نویسنده بسیار راحت از کنار مرگ و انسان های مرده عبور می کند و این که مرگ های این کتاب با گریه و شیون همراه نیستند برایم به عنوان خواننده لذت بخش بود.

این منتقد ادامه داد: یکی از زیبایی های این کتاب این است که با این که ماجراها  در کویر روی می دهند اما داستان ها بدون مکان هستند و معلوم نیست در کجا یا کدام منطقه جریان دارند. این لامکانی کارها به نظرم بسیار به قدرت اثر کمک کرده و این کتاب از این لحاظ می تواند به کارهای مارکز پهلو بزند اما جای تامل دارد که نویسندگانی چون مارکز شهرت جهانی دارند اما بسیاری از نویسندگان صاحب سبک ما به این شکل گوشه گیر هستند.

بعضی تکرارهای کتاب موجب اطناب شده اند

موسوی گفت: تنها رگ حیاتی داستان های "باغ اناری" در طبیعت وجود دارد که همیشه پا بر جاست و انسان های داستان در نهایت می میرند و طبیعت است که می ماند. نثر کتاب از ابتذال و روزمرگی لهجه هایی که در داستان های امروزی به کار می‌رود، مبری است و می توان آن را فاخر دانست. ضمن بیان حسن های کتاب باید بگوییم که بعضی تکرار ها در این اثر موجب تشویش خاطر مخاطب شده و اطناب به حساب می آیند.

"باغ اناری" در سال جاری  توسط نشر آموت  به چاپ رسیده است . جلسه نقد این  کتاب بدون حضور نویسنده کرمانی آن و با حضور جمعی از اهالی  قلم، از جمله یوسف علیخانی به انجام رسید که انتشار این کتاب را نیز در  کسوت ناشر به عهده داشته است.